Op de grenzen van het onderwijs: professioneel onderwijs in de grote stad

Een kinderleven speelt zich af op vele plaatsen: op school, thuis, op straat, bij vrienden of familie, bij de muziek- of sportclub, en soms ook op plekken waar zij professionele hulp of begeleiding krijgen. Kinderen komen zo in aanraking met andere kinderen en volwassenen in allerlei rollen. In Amsterdam leven veel kinderen. De ontwikkeling van hun talenten, van hun welbevinden en van hun deelname aan de samenleving is van groot belang voor henzelf, voor de toekomst van Amsterdam en voor de samenleving in zijn geheel. Voor veel Amsterdamse kinderen gaat deze ontwikkeling niet vanzelf. Kinderen die buiten de ring (buiten de ringweg A10) van Amsterdam wonen bijvoorbeeld krijgen van huis uit niet altijd voldoende ondersteuning, motivatie en bagage, terwijl van de buurten waarin zij opgroeien ook niet bepaald een positieve invloed uitgaat. Er zijn in Amsterdam veel organisaties, instituties en initiatieven die een bijdrage proberen te leveren aan de ontwikkeling van Amsterdamse kinderen en jongeren. Dit gebeurt zowel vanuit wat we hier de reguliere sociale infrastructuur noemen – het onderwijs, de kinderopvang, het buurtwerk, de jeugd(gezondheids) zorg, politie, de gemeente, enzovoort – maar ook vanuit particulier initiatief, zoals de Weekendschool of Campus Nieuw West. Om zich te kunnen ontwikkelen, is het voor kinderen van belang dat zij worden gezien en uitgedaagd en dat hun wordt gevraagd hoe zij zich voelen en wat zij zouden willen, dat zij worden gecorrigeerd, verzorgd en geholpen of juist met rust worden gelaten. Waar, wanneer of door wie dat gebeurt, zijn daarbij instrumentele vragen. Het is voor kinderen niet interessant wie zich vanuit welke professionele discipline, organisatie of bekostigingsstroom met hen bezighoudt. Het gaat erom dát het gebeurt als het nodig is, en daarbij is het prettig en overzichtelijk als het niet te veel volwassenen zijn die zich professioneel met een kind bezig houden. De bijdragen aan de ontwikkeling van kinderen zijn dan ook het meest effectief als die niet versnipperd en verkokerd plaatsvinden, maar in samenhang en afstemming. Deze noties vormden de aanleiding voor de Hogeschool van Amsterdam om het lectoraat School en Omgeving in de Grote Stad in te stellen binnen het domein Onderwijs en Opvoeding. Dit lectoraat concentreert zich op de rol van het onderwijs bij het realiseren van de hierboven genoemde samenhang en afstemming. Daarvoor is het niet voldoende dat scholen hun onderwijstaak goed vervullen; de grootstedelijke context van Amsterdamse scholen vraagt om méér. Wat dat méér precies inhoudt en hoe (leraren, managers en bestuurders in) scholen dat kunnen waarmaken, zijn de inhoudelijke vragen waarop dit lectoraat is gericht. Onze studenten studeren hier om leraar of pedagoog te worden. Velen van hen zullen bij of met een grote stadsschool gaan werken. Een belangrijke vraag voor de leraren- en pedagogiekopleidingen van de Hogeschool van Amsterdam is hoe de studenten zo goed mogelijk kunnen worden voorbereid op hun werk met kinderen en jongeren in een grootstedelijke omgeving. Dit lectoraat beoogt hieraan bij te dragen. Dit kan door studenten te laten nadenken over wat de bijdrage van onderwijs zou kunnen of moeten zijn bij de ontwikkeling van kinderen en jongeren in de grote stad, en door hun te leren hoe zij dit binnen en buiten de school, samen met andere partijen, kunnen realiseren. Concreet zien studenten zich voor vragen gesteld als: Trek ik samen op met de ouders en, zo ja, hoe? Is het mijn taak gezonde voeding te bevorderen? Stem ik mijn werk in de klas af op wat er tijdens de naschoolse opvang gebeurt? Dit vraagt van studenten én van hogeschooldocenten om zich voortdurend te bewegen op de grenzen van het onderwijs. Voordat ik hier het inhoudelijke kennisdomein van dit lectoraat verder uitwerk, wil ik eerst nader ingaan op de betekenis van dit lectoraat voor de opleidingen binnen het domein Onderwijs en Opvoeding van de Hogeschool van Amsterdam